Tùng lâm Diệc cổ: Sắc tứ Diệc cổ tự bi ký

“Chùa đứng riêng biệt về phía đông Bắc thành tỉnh (Nghệ An), thuộc đất Trường Ấp, Châu Hoan xưa, từ lâu đời ấp này có một am tranh. Sau khi Triều Nguyễn đóng đô ở Phú Xuân (Huế), thiết lập tỉnh Nghệ An làm trấn lớn bên phải Kinh kỳ, am thuộc về trại binh ở ngoài thành giữ gìn thờ phụng. Trước đây các vị quan lớn cai quản địa phương mỗi khi gặp hạn hán lâu ngày, đến am cầu nguyện tức thì ứng nghiệm. Đầu tiên tướng công Nguyễn Đức Cửu thay mái tranh và làm rộng ra. Tiếp theo tướng công Nguyễn Đăng Giai (1) lại sửa chữa rồ treo bảng ghi”Diệc Cổ Tự”(2). Tên chùa bắt đầu từ đó, có sư tăng cư trú lo việc đèn hương lâu dài, nhưng nhìn quanh chùa bốn bề vẫn ao hổ, cỏ sậy như cũ. Nhân duyên chưa đủ nên còn chờ đợi thời cơ chăng!

Dịp may! Hội Cẩm Trà nghe tiếng tìm thăm chốn lan nhã này, trong đó có thượng nhân Thanh Hoán. Ngài quê ở xã Dương Hồi, phủ Đại An, tỉnh Nam Định, sinh trong họ lớn, tuổi nhỏ đã xuất gia. Kinh theo chính tông Lâm Tế, làm người nối pháp của tôn sư Quảng Thọ ở Thanh Hóa, ngài thường tham học ở các trường Tổ Bắc Hà, giới đức đầy đủ, hạ lạp cao, văn học giỏi cùng các bạn tu hành từng trải sâu sắc. Đến được chùa này, ngài vui mừng như đã có nhân duyên từ trước vậy.

Sau ngày Ngài dừng gậy thiển ở đây, trên từ các quan lớn của tỉnh; dưới khắp thân hào, thiện tín ai nấy d9ey632 kính mộ. Chế quân Hà tướng công dũng rất lưu ý nhân viện thuộc quyền lo việc vận động sửa chữa điện Phật, tiền đường, xây hai lầu chuông khánh. Trưng bày đầy đủ tượng pháp, đồ thờ cúng. Làm thêm bảy gian nhà Tổ, kiến tạo tam quan có gác cao. Phía trước xây hồ, phía sau đào giếng, trong dựng hành lang, ngoài làm nhà khách. Tường bao hoa cỏ ngát hương, cổ thụ chen nhau từng lớp xanh ngắt; trở thành một cảnh quan to lớn của non sông. Người lễ bái, ngước mắt thấy trang nghiêm ca ngợi: thực sự rực rỡ như rừng cây quý bên nước Phật. Khách tham quan, cảm thấy thích thú, đầu óc thư thái cho rằng: huy hoàng như ngôi chùa vàng trong cung vua vậy. Bấm đốt tay vừa mới hơn 10 năm mà quang cảnh Phật đài rạng rỡ. Một phen đổi mới, nếu không có nhân duyên to lớn làm sao thành công được?

Kịp đến mùa xuân này, triều đình ban biển ngạch: “Sắc Tứ” cho chùa, cấp giới đao độ điệp chứng nhận trú trì, thật là ơn huệ đặc biệt. Ơn nước thấm nhuần, gần xa từ Bắc vào Nam đều nghe biết khiến mọi người luôn miệng ngợi khen sự kiện vinh diệu này. Nhà chùa làm hiển dương đạo pháp được rạng rỡ như thế?

Nên biết rằng, nếu lấy việc xưa mà xem xét việc nay thì nay đã khác xưa rồi. lấy ngày sau mà xem xét việc ngày nay, thì nay là cơ sở cho ngày sau đó. Danh tiếng của chùa ở sau thành (Nghệ An) nhờ có thiện duyên đầy đủ mà gây dựng được, nhưng rốt ráo cũng nhờ Phật, Tổ gia hộ mới thành tựu được như vậy!

Thơ xưa có câu:

Trời chiều ráng đỏ thế giới vàng

Trăng khuya cảnh Phật càn khôn ngọc

Dùng lời thơ ấy để ca ngợi “Diệc Cổ Tự” cũng rất thích hợp vậy.

Minh rằng:

Núi Hồng sông Lam

Đất thiêng khí vượng

Chung đúc chùa xưa

Cảnh giới rực rỡ

Ân Phong trú trì

Giới đao độ điệp

Thông suốt Chánh pháp